در روزهای گرم بهار و آغاز تابستان ۱۴۰۴، موضوع قطعی برق دوباره به یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل روز در ایران تبدیل شده است. از کلان‌شهرهایی مانند تهران و اصفهان گرفته تا روستاهای دورافتاده‌ی سیستان و بلوچستان، بسیاری از مردم از بی‌برنامگی در قطعی برق گلایه دارند. در این میان، این پرسش مهم مطرح شده: آیا تبعیض در قطعی برق وجود دارد؟
موضوع قطعی برق دوباره به یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل روز در ایران تبدیل شده است.
نارضایتی عمومی: «چرا ما هر روز و بقیه نه؟»
به نقل از برخی از خبرگزاری‌های کشور در گفت‌وگوهایی که با ساکنان مناطق مختلف کشور انجام شده، نارضایتی از آنچه تبعیض در قطعی است، شنیده می‌شود. حتی در شهر تهران هم میان برخی از مناطق با یکدیگر تفاوت در قطعی برق عنوان شده است. برای مثلاً روزنامه شرق مطلبی با عنوان “جدول عجیب سهم خاموشی های مناطق تهران” منتشر کرد که در زیر می‌توانید جزییات آن را ببینید.
وزارت نیرو درباره تبعیض در قطعی برق چه می‌گوید؟
مسئولان وزارت نیرو، در پاسخ به انتقادات، تأکید کرده‌اند که قطعی برق بر اساس برنامه‌ی مشخص و با در نظر گرفتن مصرف هر منطقه انجام می‌شود.
یکی از سخنگویان وزارت نیرو در مصاحبه‌ای با ایرنا در این باره گفت: “شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ اعلام کرد: پیرو برخی شایعه ها و انتشار جداول فاقد اعتبار مبنی بر اعمال تبعیض در نحوه خاموشی مناطق مختلف شهر تهران به اطلاع هموطنان و شهروندان تهرانی می رساند اعمال خاموشی به دلیل محدودیت های ناشی از ناترازی انرژی در همه مناطق ۲۲ گانه شهر تهران یکسان و بدون هرگونه تبعیض صورت می گیرد.”
مسئولان وزارت نیرو، در پاسخ به انتقادات، تأکید کرده‌اند که قطعی برق بر اساس برنامه‌ی مشخص و با در نظر گرفتن مصرف هر منطقه انجام می‌شود.
قطعی برق و ناعدالاتی در توزیع
برخی از کارشناسان اجتماعی معتقدند که «عدالت» نه فقط به معنای توزیع مساوی منابع، بلکه به معنای توزیع احساس عدالت در بین مردم است. دکتر صادقی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، در این‌باره می‌گوید: «وقتی مردم حس می‌کنند در برابر دیگران متحمل رنج بیشتری هستند، حتی اگر در واقع داده‌ها نشان دهد که سهم مصرف برق برابر است، باز هم احساس بی‌عدالتی ایجاد می‌شود. شفاف‌سازی اطلاعات، اعلام دقیق برنامه‌ی قطعی و گزارش‌دهی منظم می‌تواند کمک کند تا مردم این احساس تبعیض را کمتر داشته باشند.»
قطعی برق و شکاف طبقاتی
موضوع قطعی برق همچنین نگاهی دوباره به نابرابری‌های اجتماعی انداخته است. برخی شهروندان می‌پرسند چرا مراکز تجاری بزرگ و ساختمان‌های لوکس همیشه برق دارند، در حالی که محله‌های فقیرنشین هر روز چند ساعت در تاریکی هستند.
در تهران نیز برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی عکس‌هایی از خیابان‌هایی منتشر کرده‌اند که چراغ‌های روشنایی‌شان در طول روز روشن است، در حالی که مردم در منازل با قطعی برق مواجه‌اند.
قطعی برق و شکاف طبقاتی
آیا راه‌حلی وجود دارد؟
برخی تحلیلگران پیشنهاد کرده‌اند که دولت باید سیستم «اعلام سراسری و شفاف برنامه خاموشی» را به صورت منطقه‌ای و در دسترس عموم اجرا کند. استفاده از اپلیکیشن‌ها، پیامک‌های اطلاع‌رسانی و حتی همکاری با پلتفرم‌های مردمی می‌تواند جلوی بی‌اعتمادی گسترده را بگیرد.
علاوه بر این، توصیه شده است که صنایع پرمصرف در ساعات اوج بار مصرف، سهم خود را در کاهش مصرف ایفا کنند، نه اینکه تنها مردم عادی قربانی شوند.
مردم چه می‌خواهند؟
در گفت‌وگوهای میدانی و فضای مجازی، صدای مردم واضح است:
- «اگر قرار است برق قطع شود، برای همه باشد، نه فقط برای قشر خاصی.»
- «برنامه‌ی خاموشی را به‌موقع و دقیق اطلاع‌رسانی کنید.»
- «مراکز بزرگ تجاری و صنعتی هم باید در صرفه‌جویی سهم داشته باشند.»
- «زیرساخت‌ها را به‌روزرسانی کنید؛ ما نباید هر تابستان با این مشکل روبرو شویم.»
جمع‌بندی: عدالت، تنها واژه نیست
در نهایت، پاسخ به این پرسش که «آیا قطعی برق به‌صورت عادلانه انجام می‌شود؟» پیچیده‌تر از آن است که صرفاً با داده‌های فنی یا نمودار مصرف بتوان آن را سنجید. احساس عدالت، شفافیت، اطلاع‌رسانی درست و توجه به مناطق کم‌برخوردار، عناصر کلیدی در ایجاد رضایت عمومی هستند.
دولت و نهادهای مسئول اگر می‌خواهند از بحران اجتماعی و نارضایتی فراگیر جلوگیری کنند، باید به جای پنهان‌کاری و شعار، با مردم صادق باشند، برنامه‌ها را شفاف منتشر کنند و از همه مهم‌تر، صدای مردم را بشنوند.
احساس عدالت، شفافیت، اطلاع‌رسانی درست و توجه به مناطق کم‌برخوردار، عناصر کلیدی در ایجاد رضایت عمومی هستند
سؤالات متداول درباره وضعیت قطعی برق در شهرهای مختلف ایران
۱. کدام شهرها بیشترین قطعی برق را در سال ۱۴۰۴ داشته‌اند؟
طبق گزارش‌های مردمی و برخی منابع غیررسمی، شهرهایی مانند اهواز، زاهدان، بندرعباس، کرمان و مشهد جزو مناطق با بیشترین قطعی برق بوده‌اند. گرمای شدید و ضعف زیرساخت‌ها از دلایل اصلی عنوان شده‌اند.
۲. کدام مناطق کمترین قطعی برق را تجربه کرده‌اند؟
بر اساس رصد شبکه‌های اجتماعی و داده‌های اعلامی، مناطقی از شمال شهر تهران، اصفهان مرکزی، و برخی مناطق از تبریز و رشت کمترین قطعی برق را داشته‌اند. این موضوع باعث نارضایتی سایر شهروندان شده است.
۳. مردم چه می‌گویند؟
بسیاری از شهروندان در مصاحبه‌ها و فضای مجازی گفته‌اند:
•«قطع برق بی‌برنامه و تبعیض‌آمیز است.»
•«اطلاع‌رسانی دقیق وجود ندارد.»
•«مناطق محروم بیشتر آسیب می‌بینند.»
۴. قطعی برق بیشتر در چه ساعاتی اتفاق می‌افتد؟
عمدتاً در ساعات اوج مصرف، یعنی بین ۱۲ ظهر تا ۵ عصر و گاهی در بازه‌ی شبانه ۸ تا ۱۱ شب. در مناطق گرمسیری، قطعی در وسط روز فشار زیادی به خانواده‌ها وارد کرده است.
۵. چرا برق برخی مناطق اصلاً قطع نمی‌شود؟
به گفته وزارت نیرو، مناطقی با مراکز حیاتی مانند بیمارستان‌ها، مراکز نظامی، و زیرساخت‌های حساس از قطعی برق مستثنا هستند. اما برخی معتقدند دلایل سیاسی و طبقاتی نیز در کار است.
۶. آیا برنامه خاموشی رسمی وجود دارد؟
وزارت نیرو برخی جدول‌های خاموشی منتشر کرده، ولی به‌گفته مردم، اغلب دقیق نیستند یا اجرا نمی‌شوند. در بسیاری از مناطق قطعی‌ها خارج از برنامه و ناگهانی‌اند.
۷. صنایع بزرگ هم برق‌شان قطع می‌شود؟
نه به‌صورت منظم. برخی صنایع استراتژیک، به‌خصوص در حوزه‌های نفت، پتروشیمی و فولاد، معاف از خاموشی هستند. همین موضوع سبب اعتراض مردم شده است که چرا فشار کاهش مصرف تنها بر دوش خانوارهاست.
۸. مردم چطور با قطعی برق کنار می‌آیند؟
بسیاری از خانواده‌ها از باتری‌های اضطراری، پنکه‌های شارژی، ژنراتور خانگی و خاموش کردن وسایل پرمصرف استفاده می‌کنند. اما این وسایل برای همه در دسترس نیست.
۹. چه شهرهایی بیشترین گلایه را در فضای مجازی دارند؟
طبق بررسی‌ها، کاربران از شهرهای اهواز، کرمان، سنندج، زاهدان، بیرجند و یاسوج بیشترین میزان شکایت و انتقاد در توییتر، اینستاگرام و تلگرام را درباره خاموشی ثبت کرده‌اند.
۱۰. چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
•اطلاع‌رسانی شفاف‌تر جدول قطعی‌ها
•الزام صنایع به کاهش مصرف در ساعات اوج
•نصب سیستم‌های خورشیدی در مناطق پرآفتاب
•حمایت دولت از خرید منابع برق اضطراری برای خانواده‌های محروم