مبحث 19 مقررات ملی ساختمان با هدف صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها تدوین شده است. این مقررات به عنوان یکی از مهم‌ترین استانداردهای ساخت و ساز در ایران، مجموعه‌ای از ضوابط و الزامات فنی را برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های مختلف ساختمان ارائه می‌دهد. مبحث 19 با تأکید بر عایق‌کاری حرارتی، طراحی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و مدیریت مصرف انرژی در سیستم‌های روشنایی، تلاش می‌کند تا علاوه بر کاهش هزینه‌های انرژی، به حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات زیست‌محیطی نیز کمک کند. رعایت این مقررات در ساختمان‌های جدید و همچنین در نوسازی ساختمان‌های قدیمی الزامی است و می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش مصرف انرژی در سطح ملی داشته باشد.
مبحث 19 مقررات ملی ساختمان با هدف صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها تدوین شده است
دامنه کاربرد مبحث 19
مبحث 19 مقررات ملی ساختمان به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی، برای تمامی ساختمان‌های جدیدالاحداث لازم‌الاجرا است. این مقررات شامل دو روش اصلی برای اعمال الزامات صرفه‌جویی انرژی است: روش کارکردی و روش تجویزی. در روش کارکردی، عملکرد کلی ساختمان از نظر مصرف انرژی ارزیابی می‌شود، در حالی که در روش تجویزی، الزامات مشخصی برای مصالح و سیستم‌ها تعیین می‌گردد.
دامنه کاربرد این مقررات نه تنها شامل ساختمان‌های مسکونی، بلکه شامل ساختمان‌های تجاری، اداری و عمومی نیز می‌شود. ساختمان‌هایی که در مناطق با مصرف انرژی بالا یا دارای کاربری‌های خاص هستند، ملزم به رعایت دقیق‌تر الزامات این مبحث هستند. همچنین این مقررات به نحوه طراحی، انتخاب مصالح و اجرای ساختمان تأکید دارد تا از اتلاف انرژی جلوگیری شود و ساختمان‌ها به طور مؤثرتری از منابع انرژی استفاده کنند.
اصول و ضوابط مبحث 19 مقررات ملی ساختمان
مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان شامل مجموعه‌ای از اصول و ضوابط فنی است که هدف آن بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها است. این بخش از مقررات، به طراحان و مجریان ساختمان‌ها کمک می‌کند تا با رعایت استانداردهای مشخص، مصرف انرژی را به حداقل برسانند و کیفیت محیط زیست را حفظ کنند. در ادامه، مهم‌ترین اصول و ضوابط طراحی و اجرای مبحث 19 مورد بررسی قرار می‌گیرند:
اصول کلی طراحی پوسته خارجی ساختمان
پوسته خارجی ساختمان شامل دیوارها، سقف، کف و سایر عناصر پیرامونی است که مستقیماً با فضای خارجی در تماس هستند. عایق‌کاری حرارتی این بخش‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا مانع از انتقال حرارت بین داخل و خارج ساختمان می‌شود. در مبحث 19، ضوابط مربوط به انتخاب مصالح عایق، نحوه نصب آن‌ها و محاسبات مربوط به مقاومت حرارتی ارائه شده است. استفاده از مصالح با مقاومت حرارتی بالا، مانند پنجره‌های دوجداره و عایق‌های حرارتی پیشرفته، به کاهش اتلاف انرژی کمک شایانی می‌کند.
مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان شامل مجموعه‌ای از اصول و ضوابط فنی است که هدف آن بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها است
طراحی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی
سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی ساختمان نقش مهمی در مصرف انرژی دارند. مبحث 19 توصیه می‌کند که این سیستم‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که ضمن تأمین آسایش حرارتی ساکنان، کمترین میزان انرژی را مصرف کنند. این امر با استفاده از تجهیزاتی با بازدهی بالا، نصب سیستم‌های کنترل هوشمند برای تنظیم دمای فضاها و جلوگیری از هدررفت انرژی (همانند موتورخانه هوشمند) و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر امکان‌پذیر است. همچنین در طراحی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، باید به مواردی مانند تهویه مطبوع و تأمین آب گرم مصرفی نیز توجه شود.
سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی ساختمان نقش مهمی در مصرف انرژی دارند.
طراحی سیستم‌های روشنایی
روشنایی ساختمان یکی دیگر از بخش‌های مهم در مصرف انرژی است. مبحث 19 ضوابطی را برای طراحی سیستم‌های روشنایی داخلی و خارجی ساختمان‌ها تعیین کرده است که هدف آن کاهش مصرف برق و افزایش بهره‌وری انرژی است. استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، نصب سیستم‌های کنترل روشنایی خودکار و طراحی مناسب فضاها برای استفاده از نور طبیعی، از جمله راهکارهایی است که در این مقررات مورد تأکید قرار گرفته‌اند. همچنین این مقررات به استفاده از تجهیزات و تکنولوژی‌های نوین برای مدیریت و کنترل مصرف انرژی در سیستم‌های روشنایی توصیه می‌کند.
روشنایی ساختمان یکی دیگر از بخش‌های مهم در مصرف انرژی است.
راهنمای اجرای مقررات
اجرای موفق مبحث 19 نیازمند همکاری و هماهنگی بین تمامی عوامل دخیل در فرآیند ساخت و ساز است. از مهندسان طراح تا مجریان و ناظران، همه باید به درک دقیقی از الزامات این مقررات برسند و آن‌ها را در تمامی مراحل ساخت و ساز رعایت کنند. به منظور اطمینان از اجرای صحیح ضوابط، تهیه نقشه‌های دقیق، استفاده از مصالح و تجهیزات با مشخصات فنی مورد تأیید و انجام بازرسی‌های منظم ضروری است.
نحوه اخذ پروانه ساختمانی
برای اخذ پروانه ساختمانی مطابق با مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تهیه و ارائه مدارک مشخصی ضروری است. این مدارک به منظور اطمینان از رعایت الزامات صرفه‌جویی در مصرف انرژی در فرآیند ساخت و ساز و استفاده از تکنولوژی‌ها و مصالح مناسب، الزامی است.
گواهی صلاحیت مهندس یا شرکت طراح: این گواهی نشان‌دهنده صلاحیت فنی تیم طراحی در اجرای ضوابط مبحث نوزده است.
چک‌لیست انرژی: چک‌لیستی که شامل اطلاعات کلیدی مانند مشخصات مهندس طراح، نوع کاربری ساختمان، نیاز سالانه انرژی ساختمان و نوع سیستم‌های عایق‌کاری و تأسیسات مکانیکی است.
نقشه‌های ساختمان: نقشه‌های دقیق شامل پلان‌ها، نماها، مقاطع و جزئیات اجرایی که نحوه عایق‌کاری حرارتی و سایر ملاحظات انرژی را نشان می‌دهد.
مشخصات فیزیکی مصالح و سیستم‌های عایق حرارت: جزئیات مربوط به مصالح و سیستم‌های عایق حرارتی مورد استفاده در ساختمان باید ارائه شود تا اطمینان حاصل شود که این مصالح مطابق با استانداردهای مبحث 19 هستند.
این مدارک باید به دقت تهیه شوند و در زمان درخواست پروانه ساختمانی به مراجع ذی‌صلاح ارائه شوند تا مجوزهای لازم برای آغاز ساخت و ساز صادر گردد. رعایت این مقررات، تضمینی برای کاهش مصرف انرژی و بهبود عملکرد کلی ساختمان از نظر انرژی خواهد بود. گفتنی است که مطالعه متن کامل مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ایران برای شناخت دقیق آن الزامی است.
رای اخذ پروانه ساختمانی مطابق با مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تهیه و ارائه مدارک مشخصی ضروری است.
گروه‌بندی ساختمان‌ها از نظر صرفه‌جویی در مصرف انرژی
در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌ها بر اساس میزان صرفه‌جویی انرژی به چهار گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند. این گروه‌بندی به طراحان و مجریان ساختمان‌ها کمک می‌کند تا متناسب با ویژگی‌های هر ساختمان، الزامات و استانداردهای مناسب را برای کاهش مصرف انرژی اجرا کنند. در ادامه، این گروه‌ها به طور کامل شرح داده شده‌اند:
گروه 1: ساختمان‌های ملزم به صرفه‌جویی زیاد در مصرف انرژی
این گروه شامل ساختمان‌هایی است که از نظر موقعیت جغرافیایی، نوع کاربری و مساحت، نیاز به بیشترین سطح صرفه‌جویی در مصرف انرژی را دارند. این ساختمان‌ها معمولاً در مناطقی با نیاز سالانه انرژی بالا قرار دارند و یا دارای کاربری‌های خاصی هستند که مصرف انرژی زیادی را به همراه دارند. به عنوان مثال، ساختمان‌های بزرگ اداری و تجاری در مناطق سردسیر ممکن است در این گروه قرار بگیرند. برای این ساختمان‌ها، رعایت دقیق تمامی ضوابط مبحث 19 از جمله عایق‌کاری حرارتی قوی، استفاده از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی با بازدهی بالا و نصب تجهیزات روشنایی کم‌مصرف الزامی است.
گروه 2: ساختمان‌های ملزم به صرفه‌جویی متوسط در مصرف انرژی
ساختمان‌هایی که در این گروه قرار می‌گیرند، نیازمند صرفه‌جویی متوسط در مصرف انرژی هستند. این ساختمان‌ها معمولاً در مناطقی با نیاز سالانه انرژی متوسط واقع شده‌اند و یا دارای کاربری‌هایی هستند که مصرف انرژی آن‌ها متوسط ارزیابی می‌شود. برای این گروه، استفاده از عایق‌های حرارتی مناسب و تجهیزات با کارایی متوسط تا بالا توصیه می‌شود. همچنین نصب سیستم‌های کنترل انرژی برای بهینه‌سازی مصرف در این ساختمان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
گروه 3: ساختمان‌های ملزم به صرفه‌جویی کم در مصرف انرژی
این گروه شامل ساختمان‌هایی است که نیاز به صرفه‌جویی کم در مصرف انرژی دارند. ساختمان‌های مسکونی با مساحت کمتر و یا ساختمان‌هایی که در مناطقی با نیاز سالانه انرژی کم قرار دارند، معمولاً در این دسته‌بندی جای می‌گیرند. در این ساختمان‌ها، اگرچه الزامات صرفه‌جویی در مصرف انرژی وجود دارد، اما این الزامات به شدت گروه‌های قبلی نیست. به عنوان مثال، ممکن است نیازی به استفاده از سیستم‌های پیشرفته گرمایشی و سرمایشی نباشد، اما رعایت اصول اولیه عایق‌کاری حرارتی همچنان توصیه می‌شود.
گروه 4: ساختمان‌های بدون نیاز به صرفه‌جویی در مصرف انرژی
در این گروه، ساختمان‌هایی قرار دارند که به دلایل مختلف از جمله نوع کاربری خاص یا قرار گرفتن در مناطق با نیاز انرژی بسیار پایین، الزام به رعایت دقیق مبحث 19 ندارند. این ساختمان‌ها معمولاً در مناطق گرمسیری یا مناطقی با مصرف انرژی بسیار پایین قرار دارند. با این حال، حتی در این ساختمان‌ها نیز توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک کند.
در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌ها بر اساس میزان صرفه‌جویی انرژی به چهار گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
سوالات متداول درباره مبحث 19 مقررات ملی ساختمان
این پرسش و پاسخ‌ها به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از الزامات مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در ایران پیدا کنید و بتوانید تصمیمات بهتری در زمینه طراحی، ساخت و نوسازی ساختمان‌ها اتخاذ نمایید. اگر سؤال شما در این بخش پاسخ داده نشده است، کامنت بگذارید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند.
مبحث 19 برای چه ساختمان‌هایی الزامی است؟
مبحث 19 مقررات ملی ساختمان برای تمامی ساختمان‌های جدیدالاحداث در کشور الزامی است. این الزام شامل ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و عمومی می‌شود. علاوه بر این، هر نوع تغییر کاربری، توسعه، یا نوسازی عمده در ساختمان‌های موجود نیز باید مطابق با ضوابط این مبحث انجام گیرد. هدف از این الزام، کاهش مصرف انرژی و بهینه‌سازی استفاده از منابع انرژی در تمام ساختمان‌ها است.
هزینه اجرای مبحث 19 چقدر است؟
اجرای مبحث 19 ممکن است در ابتدا هزینه‌هایی را به همراه داشته باشد، به ویژه در بخش‌هایی مانند عایق‌کاری حرارتی، نصب سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی کارآمد و استفاده از تجهیزات روشنایی کم‌مصرف. با این حال، این هزینه‌ها به مرور زمان از طریق کاهش مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های قبوض انرژی جبران می‌شوند. در واقع، اجرای مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در ایران به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در نظر گرفته می‌شود که علاوه بر صرفه‌جویی مالی، به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند.
چگونه ساختمان قدیمی خود را با مقررات مبحث 19 تطبیق دهیم؟
اعمال مقررات مبحث 19 در یک ساختمان موجود ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما قابل اجرا است. ابتدا باید ارزیابی کاملی از وضعیت فعلی ساختمان انجام شود تا نقاط ضعف در زمینه مصرف انرژی شناسایی گردد. سپس می‌توان اقداماتی نظیر عایق‌کاری مجدد پوسته خارجی، نصب پنجره‌های دوجداره، به‌روزرسانی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و استفاده از تجهیزات روشنایی کارآمدتر را انجام داد. این اقدامات می‌توانند به تدریج و بر اساس بودجه موجود، در ساختمان اجرا شوند.
مزایای اصلی اجرای مبحث 19 چیست؟
اجرای مبحث نوزده مقررات ملی ساختمان مزایای متعددی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش هزینه‌های انرژی، افزایش راحتی و آسایش و حفظ محیط زیست اشاره کرد. همچنین ساختمان‌هایی که مطابق با مبحث 19 ساخته یا نوسازی می‌شوند، دارای ارزش بیشتری در بازار املاک هستند.