در روزگاری که بحران آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران به شمار می‌آید، بررسی جزئیات مصرف آب در مصارف غیرضروری یا تجملاتی اهمیت زیادی پیدا کرده است. یکی از مصادیق پرمصرف در حوزهٔ مصرف خانگی، استخرهای شخصی در ویلاها، باغ‌ها و خانه‌های لاکچری در شهر تهران و اطراف آن هستند. این مقاله نگاهی واقع‌گرایانه به میزان مصرف آب در استخرهای خانگی تهران دارد، و اینکه این موضوع چه پیامدهایی برای منابع آبی کشور دارد.
یکی از مصادیق پرمصرف در حوزهٔ مصرف خانگی، استخرهای شخصی در ویلاها، باغ‌ها و خانه‌های لاکچری در شهر تهران و اطراف آن هستند.
۱. تخمین کلی مصرف آب یک استخر خانگی
برای درک میزان مصرف، ابتدا باید مشخص کنیم که استخر خانگی متوسط چقدر آب نیاز دارد. اندازه استخرهای خانگی در تهران متفاوت است، اما یک استخر متوسط با ابعاد ۱۰ متر طول، ۵ متر عرض و ۱.۵ متر عمق، حدود ۷۵ هزار لیتر (۷۵ مترمکعب) گنجایش دارد.
البته این عدد مربوط به یک‌بار پر کردن استخر است. اما سوال اینجاست که مصرف روزانه چگونه محاسبه می‌شود؟
۲. مصرف روزانه از کجا می‌آید؟
اگرچه پر کردن کامل استخر فقط یک‌بار اتفاق می‌افتد (در آغاز فصل گرم یا زمان نصب استخر)، ولی مصرف روزانه به دلایل زیر ادامه دارد:
- تبخیر آب: در تابستان تهران، با میانگین دمای بالای ۳۵ درجه سانتی‌گراد، حدود ۵ تا ۱۰ میلی‌متر از سطح آب استخر روزانه تبخیر می‌شود. برای استخری به مساحت ۵۰ متر مربع، این یعنی حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ لیتر آب در روز.
- نشت و نشتی‌ها: استخرهایی که عایق‌بندی ضعیف دارند یا سیستم لوله‌کشی‌شان قدیمی است، ممکن است روزانه ۵۰ تا ۲۰۰ لیتر آب از دست بدهند.
- تعویض بخشی از آب: برخی صاحبان استخر برای شفاف نگه داشتن آب، روزانه یا هفتگی بخشی از آب را تخلیه و جایگزین می‌کنند. اگر فقط ۵٪ از حجم استخر در هفته تعویض شود، معادل ۵۰۰۰ لیتر در هفته یا حدود ۷۰۰ لیتر در روز است.
- شست‌وشوی فیلترها و تجهیزات: این کار نیز ممکن است تا ۲۰۰ لیتر آب در هر بار مصرف داشته باشد و در هفته چند بار انجام شود.
با جمع این اعداد، می‌توان تخمین زد که یک استخر خانگی در تهران روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
۳. تهران چند استخر خانگی دارد؟
آمار دقیقی از تعداد استخرهای خانگی در تهران در دست نیست، اما برآوردها حاکی از آن است که:
- در مناطق ۱، ۲، ۳، ۵ و ۲۲ تهران که ویلاها و خانه‌های لوکس بیشتری دارند، تعداد استخرهای خانگی بالاست.
- در اطراف تهران (لواسان، دماوند، فشم، شهریار، کرج و…) نیز ویلاهای زیادی با استخرهای بزرگ وجود دارند.
- برخی منابع غیررسمی تخمین می‌زنند حدود ۲۰۰۰۰ استخر خانگی فعال در تهران و حومه وجود دارد.
اگر این آمار را در مصرف روزانه ۱۰۰۰ لیتر ضرب کنیم، نتیجه می‌گیریم که استخرهای خانگی تهران روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر (۲۰ هزار مترمکعب) آب مصرف می‌کنند.
برخی منابع غیررسمی تخمین می‌زنند حدود ۲۰۰۰۰ استخر خانگی فعال در تهران و حومه وجود دارد
۴. مقایسه با مصرف شهری
برای درک بهتر این عدد، باید آن را با اعداد مصرف عمومی مقایسه کنیم:
- یک خانوار معمولی در تهران روزانه حدود ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
- این یعنی مصرف آب ۲۰۰۰۰ استخر خانگی معادل مصرف آب روزانه ۵۰ هزار خانوار (حدود ۲۰۰ هزار نفر) است.
- به عبارت دیگر، آب مورد نیاز برای یک منطقه پرجمعیت مثل یک ناحیه از جنوب تهران، صرف استخرهایی می‌شود که تنها چند درصد از جمعیت به آن‌ها دسترسی دارند.
یک خانوار معمولی در تهران روزانه حدود ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
۵. چالش‌های زیست‌محیطی و اخلاقی
با توجه به اینکه تهران با بحران شدید کم‌آبی و افت منابع زیرزمینی مواجه است، این میزان مصرف غیرضروری می‌تواند تاثیرات منفی شدیدی داشته باشد:
- فشار بیشتر بر منابع آب سدها و چاه‌ها
- افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین
- تشدید بی‌عدالتی در مصرف منابع عمومی
- افزایش هزینه‌های تصفیه و تامین آب برای شهرداری
۶. آیا راه‌حلی وجود دارد؟
اگرچه نمی‌توان استخرهای خانگی را به‌کلی حذف کرد، اما راه‌هایی برای کاهش مصرف وجود دارد:
- استفاده از پوشش استخر در زمان عدم استفاده، برای کاهش تبخیر
- نصب سیستم بازیافت آب برای فیلتر کردن و بازگرداندن آب مصرفی
- استفاده از مواد شیمیایی و UV برای کاهش نیاز به تعویض آب
- طراحی استخرهای کم‌حجم‌تر و با عمق کمتر
- ممنوعیت یا محدودیت پر کردن استخر در ماه‌های کم‌آبی
همچنین، شهرداری‌ها می‌توانند با اعمال تعرفه‌های بالاتر برای مصرف آب غیرخانگی و نظارت بیشتر، این روند را مدیریت کنند.
جمع‌بندی
استخرهای خانگی در تهران اگرچه نماد رفاه و تفریح به حساب می‌آیند، اما در شرایط فعلی که منابع آب کشور در بحران به سر می‌برند، چنین مصارفی باید مورد بازنگری قرار گیرند. روزانه تا ۲۰ میلیون لیتر آب صرف پر کردن، نگهداری و جبران تبخیر این استخرها می‌شود—آبی که می‌تواند به جای سرگرمی، نجات‌بخش زندگی میلیون‌ها نفر باشد.
آگاهی‌بخشی، سیاست‌گذاری هوشمندانه، و فرهنگ‌سازی مصرف بهینه، سه رکن اصلی در کاهش تاثیرات منفی این نوع مصارف تجملاتی هستند. شاید وقت آن رسیده که نگاهی دوباره به سبک زندگی شهری و نسبت آن با منابع طبیعی‌مان بیندازیم.
در شرایط فعلی که منابع آب کشور در بحران به سر می‌برند، مصارف آب جهت استخرهای خانگی باید مورد بازنگری قرار گیرند.
سوال متداول درباره مصرف آب استخرهای خانگی در تهران
۱. آیا استخرهای خانگی واقعاً مصرف بالایی از آب دارند؟
بله، یک استخر خانگی متوسط روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لیتر آب برای جبران تبخیر، نشت و شست‌وشو مصرف می‌کند، که در مقیاس شهری مصرف قابل‌توجهی به شمار می‌رود.
۲. چند استخر خانگی در تهران وجود دارد؟
آمار دقیقی وجود ندارد، اما برآوردها نشان می‌دهند که بین ۱۵ تا ۲۵ هزار استخر خانگی در تهران و اطراف آن فعال هستند.
۳. آیا می‌توان مصرف آب استخر را کاهش داد؟
بله، با استفاده از پوشش‌های ضد تبخیر، سیستم‌های فیلتراسیون هوشمند و اجتناب از تعویض مکرر آب می‌توان مصرف را تا ۵۰٪ کاهش داد.
۴. آیا شهرداری یا دولت نظارتی بر این موضوع دارد؟
در حال حاضر نظارت مستقیم محدودی وجود دارد، اما برخی شهرداری‌ها در تابستان‌های خشک محدودیت‌هایی برای پر کردن استخر اعمال می‌کنند.
۵. آیا استفاده از آب چاه شخصی برای استخر مجاز است؟
خیر، استخراج آب از چاه بدون مجوز ممنوع است و می‌تواند منجر به جریمه یا پلمب شود. همچنین فشار مضاعفی به منابع آب زیرزمینی وارد می‌کند.